Rutte wil uitstralen Israël ‘stevig’ toe te spreken

De Amerikaanse president Joe Biden was er vorige week al, net als de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, de Britse premier Rishi Sunak en afgelopen weekend de Italiaanse minister-president Giorgia Meloni.

Maandag was het Mark Rutte die afreisde naar Israël en de Westelijke Jordaanoever. Even voor half twee lokale tijd landde de Gulfstream van de Koninklijke Luchtmacht op luchthaven Ben Gurion bij Tel Aviv, waarna de demissionaire Nederlandse premier vertrok naar Jeruzalem en Ramallah, voor ontmoetingen met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en Mahmoud Abbas, de president van de Palestijnse Autoriteit.

Netanyahu, zonder jasje en in een zwart overhemd, trok de Nederlandse premier bij het handen schudden meteen het Israëlische kamp in: „Ik weet dat je begrijpt dat dit een gevecht tussen menselijkheid en barbarij is.”

Rutte probeerde uit te stralen dat hij niet alleen kwam om steun aan Israël te betuigen maar dat er serieus zou worden overlegd. Na afloop sprak hij van „een stevig gesprek”.

Ruttes bezoek komt op een moment dat een Israëlisch grondoffensief in de Gazastrook op het punt van beginnen lijkt te staan. In de nacht van zondag op maandag voerde de Israëlische luchtmacht opnieuw zware bombardementen uit, waarbij volgens de Israëlische autoriteiten 320 doelen werden aangevallen. Daarbij kwamen opnieuw burgers om het leven: volgens het ministerie van Volksgezondheid van het Hamas-bestuur is het aantal burgerdoden inmiddels de vijfduizend gepasseerd. Als het langverwachte grondoffensief inderdaad van start gaat en er gevochten wordt in de straten van Gaza, zou dat aantal weleens heel snel kunnen oplopen.

In zijn ontmoeting met premier Netanyahu drong Rutte aan op terughoudendheid bij de aanstaande grondoorlog. „Realiseer je de macht die je hebt”, zou de Nederlandse premier tegen Netanyahu hebben gezegd. Volgens Rutte staat het vast dat Israël militair moet optreden tegen Hamas – anders staat volgens hem het voortbestaan van de staat Israël op het spel. De militaire operatie van Israël, „een reus in militair opzicht”, aldus Rutte, zal echter gepaard moeten gaan met een „minimum aan burgerslachtoffers”.

tegen Mark RuttePremier Netanyahu Ik weet dat je begrijpt dat dit een gevecht tussen menselijkheid en barbarij is

Deze boodschap had Rutte ook al overgebracht in een telefoongesprek met Netanyahu, op zondagavond. „Dat alles vereist ook terughoudendheid van Israëlische zijde bij het gebruik van geweld”, twitterde de Nederlandse premier daarna.

Deze vermanende woorden staan behoorlijk ver af van Ruttes eerste reactie op de massale terroristische aanval van Hamas op 7 oktober, toen de premier nog zei dat Nederland „onvoorwaardelijk” achter Israël staat. Ze klonken ook een stuk concreter dan de eerdere uitlatingen van de premier en van demissionair minister Hanke Bruins Slot (Buitenlandse Zaken, CDA) dat de Israëlische strijdkrachten zich „vanzelfsprekend” dienen te houden aan het „humanitair oorlogsrecht”.

Het leed aan Palestijnse kant

Na twee weken van zware Israëlische bombardementen is er internationaal meer aandacht gekomen voor het leed aan Palestijnse kant. Een kritischere houding ten opzichte van Israël is ook meer in lijn met de Nederlandse publieke opinie. Vorige week bleek uit onderzoek van Ipsos dat een meerderheid van de Nederlandse bevolking zich niet kan vinden in blinde steun voor Israël. Afgelopen vrijdag stuurde een groep van ruim 350 ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken een brandbrief aan hun politieke leiding over de houding van het kabinet, die „selectief” en „inconsistent” zou zijn. Volgens de kritische ambtenaren zou het kabinet de „disproportionele” reactie van Israël op de aanslagen veel harder moeten veroordelen.

In zijn gesprek met Netanyahu zei Rutte dat het van belang is dat de humanitaire hulp aan Gaza, dat al twee weken is afgesloten van de buitenwereld, weer op gang komt. Volgens Rutte is er een „massieve vermeerdering” van de aanvoer van goederen vanuit Egypte nodig.

Rutte sprak ook over het lot van de Israëlische gijzelaars die door Hamas worden vastgehouden, onder wie de achttienjarige Ofir Engel, die na te zijn gegijzeld de Nederlandse nationaliteit toegewezen kreeg. Verder sprak de premier naar eigen zeggen over hoe een groter regionaal conflict (zoals met Hezbollah in Libanon of Iran) kan worden vermeden, „zonder Israël even in een uurtje uit te leggen hoe ze oorlog moeten voeren”.

Premier Mark Rutte in gesprek met de Palestijnse president Mahmud Abbas.

Video-overleg

Deze boodschap was in lijn met de uitkomst van recent video-overleg van de Europese regeringsleiders over het conflict. Ruttes flitsbezoek aan Israël kwam echter tot stand op eigen initiatief, zo valt in Den Haag te horen. De premier kon daarbij terugvallen op de nauwe banden met zowel de Israëlische regering als de Palestijnse Autoriteit.

Rutte was maandag de eerste westerse leider die bij Abbas op bezoek ging na de jongste uitbarsting van geweld. Tijdens zijn gesprek in Ramallah zei Rutte het belangrijk te vinden dat Palestijnen perspectief hebben op een zelfstandige staat naast Israël. „Dat is de enige manier om de hele regio tot stabiliteit te brengen”, zei hij na afloop van zijn gesprek met de president van de Palestijnse Autoriteit.

De reis onderstreepte het prominente buitenlandprofiel van Rutte. In de afgelopen jaren is de Nederlandse premier binnen Europa uitgegroeid tot een sleutelfiguur: zo speelde hij een hoofdrol bij het organiseren van steun voor Oekraïne, en in de migratiedeal met Tunesië. Nu profileert de demissionaire minister-president zich op een van de belangrijkste hoofdpijndossiers in de internationale politiek. Afgelopen zondag belde Rutte met de Egyptische president Abdel-Fattah al-Sisi en de Franse president Emmanuel Macron over het op gang brengen van humanitaire hulp aan Gaza en over het gevaar dat de oorlog tussen Israël en Hamas uitgroeit tot een regionaal conflict. „Het is van het grootste belang dat dit wordt voorkomen”, twitterde Rutte hierover.

De demissionaire premier heeft recentelijk laten doorschemeren dat hij nadenkt over een internationale positie. Volgend jaar komt de positie van secretaris-generaal van de NAVO vacant en komt er een nieuwe Europese Commissie.